صادرات چيست؟

صادرات در لغت به معنای انتقال کالا یا خدمات از یک کشور به کشور دیگر است، به گونه ای که این انتقال از مسیر رسمی و گمرکی بین کشورها صورت گرفته باشد. در این حالت فروشنده کالا یا خدمات به عنوان “صادرکننده” و خریدار کالا یا خدمات نیز با عنوان “واردکننده” شناخته می شوند. به عبارت کلی در تجارت بین المللی، “صادرات” اشاره به فروش کالا و خدمات به بازارهای خارج از قلمرو گمرکی کشور تولید کننده، اطلاق می گردد.

صادرات و تجارت آزاد

نظریه برتری نسبی طی قرن ۱۹ میلادی در نوشته‌های اقتصاددانان کلاسیک بروز و حقیقت پیدا کرد. این نظریه مبتنی بر این اصل است که هر کشور یا گروه و اقتصاد باید به تولید آن کالاهائی مبادرت ورزد که درتولید آن ازبرتری برخوردار است، زیرا کالا را به بهای ارزانتری نسبت به سایر کشورها یا افراد و گروهها عرضه می کند. نظریه برتری نسبی که توسط “ریکاردو” اقتصاددان مشهور انگلیسی، بیان شد، سالهاست که دیدگاه نظری حاکم بر تجارت بین المللی را شامل می شود.

در دنیای اقتصادی امروز تغییرات وتحولات تکنولوژی به اندازه ای سریع وچشمگیر است که هیچ کشوری به تنهائی قادر به تولید همه چیز برای خود نیست وتوسعه و رفاه بدون همیاری و بهره گیری وداد و ستد با دیگران اتفاق نخواهد افتاد. اقتصاددانان کلاسیک و نئوکلاسیک، بالا رفتن رقابت، نوآوری، بالا بردن کیفیت کالا وتحرک اقتصادی درکشورهای در حال توسعه را تا حد زیادی ناشی از تجارت خارجی و روابط اقتصادی این کشورها می دانند.

مزیتهای صادرات

صادرات کالا باعث می گردد که شرکتها به منظور حفظ موقعیت رقابتی خود در بازارهای جهانی کیفیت محصولات خود را افزایش و هزینه های مربوط به تولید را کاهش دهند. افزایش مهارت کارکنان نیز از دیگر مزایای صادرات شرکتها است، زیرا شرکتها برای تولید کالای استاندارد ناچارند دانش کارکنان خود را افزایش دهند.

افزایش سهم بازار و جلوگیری از کاهش تولید و فروش محصول در صورت فعالیت رقبا در بازار داخل نیز از دیگر مزایای صادرات است. بدین ترتیب در صورت بروز رکود در بازار داخلی، شرکت دارای بازار مناسبی در خارج است.صادرات براي رشد و توسعه اقتصادي کشورها و برقراري موازنه تجاري و ايجاد تعادل اقتصادي کمک شاياني مي کند.

زیان‌های صادرات

برایشرکتهای متوسط و کوچک (شرکتهای کمتر از ۲۵۰ کارمند)، تولید کالا و خدمات قابل فروش در بازارهای خارجی مشکل‌تر از بازار داخلی به نظر می‌رسند. دلیل این موضوع، فقدان شناخت از قواعد بازرگانی، تفاوتهای فرهنگی، زبان‌های متفاوت و اوضاعخارجی معاوضهاست که با علاقه برای صادرات در تقابل هستند.

مشکل دیگر خطر نوسانات نرخ معاوضه در جریان فعالیت صادراتی است که مدیریت مالی شرکت را به چالش می کشد. از طرف دیگر همواره باید در نظر داشت که مشتریان بین‌المللی خدمات بیشتری را نسبت به خریداران داخلی از فروشنده‌شان درخواست می‌کنند، مانند نصب و راه‌اندازی تجهیزات، نگهداری یا گارانتی و خدمات پس از فروش بیشتر.

صادرات و مناطق آزاد

به نظر بسیاری از اقتصاددانان، ایجاد مناطق آزاد ابزاری است که کشورهای درحال توسعه می توانند با بکارگیری نیروی انسانی ارزان و نیز مواد اولیه وکالاهای واسطه ای وترویج تجارت آزاد درآن مناطق، ازاصل برتری نسبی بهره مند شده و روند توسعه اقتصادی خویش را سرعت بخشند.

از آنجا که یکی از راههای توسعه تجارت خارجی، بکارگیری ابزار منطقه آزاد است، لذا بسیاری از اقتصاددانان، استفاده ازاین ابزار را مفید تلقی می کنند. به ویژه آنکه به کارگیری این ابزار می تواند عاملی جهت جلوگیری ازشوکهای ناشی از مراحل انتقالی اقتصاد باشد و سیاستهای داخلی را تا حد زیادی با تحولات اقتصاد جهانی هماهنگ نموده و کارائی اقتصادی را افزایش دهد.

بازاريابي چیست؟

یکی از مهمترین فعالیتها برای انجام صادرات، بازاریابی است. بازاريابي شامل شناخت بازار، شناخت نيازها و خواسته های بازار و رفع آن ها از طريق مبادلات مطلوب است. اصول بازاريابي در تمام دنيا يکي است ولي شرايط محيطي و فرهنگي فرق دارد، لذا در بازاريابي جهاني نکات زير بايد مورد توجه قرار گیرد:

1-      تلاش براي متمايز ساختن محصول و شرکت.

2-      توليدات انعطاف پذير به جاي توليدات انبوه.

3-      سرعت و نوآوري در ارائه خدمات بهتر و بيشتر.

4-      بازار گرايي و توجه به نيازها و خواسته هاي روز بازار.

5-      تلاش براي ايجاد ارزش افزوده بيشتر نسبت به محصولات رقبا.

6-      توجه به تشکل گرايي و هم گرائي در بازار.

7-      ارتباط نزديک و دائمي با توزيع کنندگان و مشتريان.

8-      توجه به تحقيق و بررسي بازار به شکل هاي مختلف.

9-      حضور هدفمند در نمايشگاه ها و انجام تبليغات هدفمند.

10-  توجه به خدمات فراگير(خدمات قبل از فروش، خدمات در جريان فروش و خدمات بعد از فروش).

11-  مطالعه جدي در مورد بهره وري و مديريت کيفيت و استانداردهاي بين المللي.

12-  آشنايي و استفاده از تکنيک هاي مدرن فروش از جمله E-Commerce.

13-  استفاده از قدرت روابط عمومي خود براي ايجاد ارتباط با مقامات و تصميم گيرندگان و هسته هاي قدرت.

14-  حساس شدن به عوامل محيطي و برون سازماني.

15-  مديريت و واکنش سريع در مقابل عملکرد رقبا.

ابعاد بازاریابی صادراتی

بازاريابي داراي سه بعد یا سه بخش است:

1-      بازارشناسي

2-      بازارسازي

3-      بازارداري

بازارشناسي چیست؟

بازارشناسی صادراتی به معنی انجام تحقيقات شناخت نظام بازار و نظام واردات و صادرات یک کشور قبل از هرگونه انجام عمليات صادراتي می باشد. مدل 4C  براي بازارشناسي وجود دارد که شامل Company, Customer, Competitor, Change Factor می شود.

الف: Company به معنی شناخت خودمان است که در آن سوالات و موارد زیر باید روشن شود:

1-      اهداف و آرمان هاي خودمان چیست؟

2-      سهم خودمان در بازار چه مقدار و چگونه است؟

3-      رشد در بازار با توجه به منابع و تواناییهای ما چگونه باید باشد.

4-      کیفیت خدمات ما در بازار چيست؟ و چگونه باید باشد.

5-      جایگاه ما در بازار هدف کدام است؟

6-      منابع و استراتژي ما در بازار هدف چیست؟

ب: Customer به معنی شناخت مشتري يا مخاطب است که شامل پاسخگویی به موارد زیر می گردد:

1-      اندازه بازار هدف به لحاظ ميزان خريد و مصرف کالاي مورد نظر.

2-      رشد بازار هدف چگونه است؟

3-      تقسيمات جمعيتي بازار به لحاظ عرضه و تقاضا چگونه است؟

4-      شناخت رفتار خريداران و سبک زندگي افراد آن جامعه.

5-      شناخت واسطه ها در بازار هدف (شرکت هاي تجاري و صادراتي)

6-      شناخت علائق و عوامل رضايت مشتريان.

ج: Competitor به معنای شناخت رقبا است که شامل موارد زیر می گردد:

1-      شناخت رقباي اصلي و اهداف و رفتار آنان در بازار.

2-      سهم رقبا در بازار و ميزان رشد آنان.

3-      کيفيت خدمات رقبا در بازار.

4-      جايگاه رقبا بازار.

5-      عمليات رقبا در بازار.

6-      منابع و امکانات رقبا در بازار.

د: Change Factorشناخت محيط و عوامل محيطي را در بازار هدف در بر دارد که به شرح زیر می باشند:

1-      رابطه کشور ما با کشور بازار هدف از نظر سياسي چگونه است؟

2-      ساختار اقتصادي آن کشور چيست؟

3-      فرهنگ و آداب اجتماعي کشور بازار هدف چگونه است؟

4-      نوع تکنولوژي غالب در کشور بازار هدف چگونه است؟

5-      قوانين و مقررات حاکم بر آن کشور چيست؟

6-      اثرات محيط جهاني در آن بازار چگونه است؟

بازارسازی چیست؟

بازارسازی صادراتی به معنی استفاده از کليه عوامل، تکنيک ها و استراتژي ها جهت ايجاد و افزايش سهم بازار در کشور هدف است. مدل 4Pبراي بازارسازي وجود دارد که شامل Promotion, Place, Price, Product می گردد.

الف: Product به معنای محصول خوب.

ب: Price به معنی قيمت مناسب.

ج: Place به معنای توزيع بموقع.

د: Promotion نیز به معنای تبليغ به جا است.

صادر کننده بايستي از ترکیب اين چهار عامل به نحوی استفاده نماید که مورد قبول مشتري در بازار هدف قرار گيرد.

بازارداری چیست؟

بازارداري صادراتی يعني اتخاذ روش ها و تکنيک ها، همراه با به کارگیری ابزارهايي  که بتوان سهم بازار و مشتريان موجود را حفظ کرد و روابطي بلند مدت و توأم با وفاداري براي ايجاد صادرات پايدار بوجود آورد.

صادرات ایران

صادرات غیرنفتی همواره از مهمترین مسایل مورد نظر دست اندکاران و سیاستگزاران اقتصادی و بازرگانی جمهوری اسلامی ایران بوده و توجه خاص در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور را معطوف به خود کرده است. لذا ایجاد تسهیلات درزمینه های صادرات موجب تحرک در مکانیزم تجارت خارجی و نقش مؤثر در رشد تولید ناخالص ملی خواهد داشت.

گمرک ایران ضمن توجه به این مهم و به روز رساندن تشریفات گمرکی کالاهای صادراتی اقدام به اتخاذ شیوه های مناسب برای تسریع و تسهیل در صدور کالا و اختصاص برخی گمرکات کشور به امر صادرات نموده است

لازم به ذکر است که صادرات قطعی از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض و مالیات معاف بوده، لیکن مشمول هزینه های گمرکی می باشد.

مدارک لازم جهت انجام صادرات

برای صدور کالا از کشور قبل از هر چیز تهیه مدارک و اخذ مجوزهایی لازم است. صادرکننده کالا باید با در دست داشتن این اسناد و مدارک، به گمرک محل صدور کالا مراجعه نماید. اسناد ضروری برای صادرات کالا که باید به گمرک ارائه شوند، عبارتند از:

1-      کارت بازرگانی صادرکننده

2-      مجوز صدور کالا (حسب مورد)

3-      صورت عدلبندی کالا

4-      گواهی بهداشت (حسب مورد درخواست خریداران)

5-      گواهی قرنطینه دامی و نباتی (حسب مورد درخواست خریداران)

6-      گواهی استاندارد (حسب مورد)

7-      معرفینامه یا وکالتنامه اظهارکننده کالا به گمرک

مراحل اداری صادرات کالا

صادرکننده کالا پس از تهیه مدارک لازم، می بایست کالا را به گمرک محل صدور، حمل و پس از صدور قبض انبار، اظهارنامه صادراتی را در چهارنسخه تنظیم و تسلیم گمرک نماید که یک نسخه آن به منزله پروانه صادرات محسوب می گردد. در مواردی با تقاضای صاحب کالا و موافقت گمرک، عملیات ارزیابی و انجام تشریفات گمرکی کالای صادراتی را می توان در خارج از اماکن گمرکی انجام داد.